Welke soorten schakelaars, joysticks en knoppen zijn er?

27 februari 2018

Voor veel soorten bedieningen zijn schakelaars essentieel. Het meest bekend zal een schakelaar zijn als aan-uit schakelaar voor het licht. Daarmee zijn de meeste mensen opgegroeid. Het is interessant om verder te kijken: welke soorten schakelaars en knoppen zijn er en hoe kies je de optimale?

Het totaal aanbod aan soorten schakelaars is enorm groot. Binnen de industrie wordt een aantal knoppen en schakelaars vaker gebruikt en is daarom interessant om uit te lichten.

Knoppen en drukknoppen

Even indrukken voor een actie: daar is iedereen waarschijnlijk wel bekend mee. Soms komt de knop hierna weer terug in de uitgangspositie, in andere gevallen blijft de knop in de ingeschakelde stand staan om na een nieuwe bediening uit te schakelen. Soms zijn ze voorzien van een status-indicator.

Slagdrukknoppen zijn bijvoorbeeld de bekende rode drukknoppen die vaak als stopschakelaar of noodschakelaar van machines worden ingezet. Deze kunnen worden gebruikt in uiteenlopende omstandigheden en zijn vaak bestand tegen ruwe behandeling. Ze kunnen ook worden bediend met bijvoorbeeld elleboog of met werkhandschoenen aan.
Een kleinere variant hiervan is een paddestoeldrukknop. Deze heeft vaak dezelfde functies maar kan kleiner worden uitgevoerd (bijvoorbeeld op een machine waar de operator dichterbij staat of afstandsbediening) en doet dan dienst als bijvoorbeeld hoofdschakelaar.
Op bedieningspanelen zien we ook vaak drukknoppen, die verlicht kunnen worden uitgevoerd. Deze geven gelijk de status van de schakelaar aan en kunnen worden voorzien van een opschrift. Deze zijn in een groot aantal varianten leverbaar, ook vlak en waterdicht.
In natte of vochtige situaties kunnen membraanschakelaars worden toegepast: in feite hebben deze dezelfde functies als drukknoppen echter ze zitten in of onder een bedekkende laag verpakt. Ook hier kan verlichting worden toegepast om de status aan te geven. Door de constructie zal weinig of geen vuil ophopen en kan het paneel gemakkelijk worden schoongemaakt. Dit is aantrekkelijk voor toepassingen in medische apparaten of in de voedingsindustrie.

Schakelaars

Bij een schakelaar denken we aan een apparaat waarbij door draai- of verplaatsbeweging een ander apparaat wordt in- of uitgeschakeld, of waarbij een keuze tussen verschillende standen kan worden gemaakt. Toepassingen zijn er in groten getale.

Draaischakelaar, waarbij door een draaiende beweging de inschakeling plaatsvindt en eventueel een aantal standen kan worden gekozen. Dit wordt bijvoorbeeld toegepast bij ventilatie, bediening van zonweringen maar is ook geschikt voor het aan of uitzetten van een machine.
Een greepschakelaar heeft vooral toepassing als veiligheidsschakelaar. Zo zijn er met twee standen die bij loslaten worden geactiveerd en op die manier zeker stellen dat de handen niet tussen een object kunnen komen. Er zijn ook situaties denkbaar dat ze zowel niet mogen worden losgelaten als (verder) ingedrukt: de middelste positie is dan de juiste.
De voetschakelaar kan worden ingezet in combinatie met drukschakelaars met handbediening, maar het kan ook zijn dat een machine moet worden ingeschakeld terwijl de handen met een bewerking bezig zijn – of door een beveiligingsschakelaar juist zijn verhinderd om iets te doen.
Een trekkoordschakelaar wordt bediend door een koord. Deze bieden de mogelijkheid de schakelaar zelf op een veilige plaats te monteren (bijvoorbeeld hoog tegen een plafond in omgevingen waar (sproei)water kan komen. Ook in andere situaties waar de plaatsing van de schakelaar en bereikbaarheid een uitdaging vormen kan dit type schakelaar uitkomst bieden.

Joysticks

Voor elektronische bedieningen worden ook wel joysticks gebruikt. Deze geven de mogelijkheid om in meerdere richtingen (x en y richting) machines te bedienen (bijvoorbeeld een hijsapparaat). Op de bedieningshandle kunnen ook een of meer drukknoppen worden geplaatst voor andere acties. Joysticks zijn ook een bekende verschijning binnen de computerwereld (games en grafische- of CAD-programma’s). Je ziet joysticks ook vaak op afstandsbedieningen, vaak met een of meer drukknoppen.

Bij het aanschaffen van een joystick kunnen de volgende aspecten een rol spelen:

Doel: bewegingscontrole van een apparaat of machine of controleren van een cursor op een scherm
Omgeving: gebruik binnen of buiten, droog of vochtig
Werktemperatuur
De maat van de knop van de joystick
Of er aanvullende knoppen nodig zijn en zo ja: hoeveel?
Bewegingsvrijheid: 1, 2 of 3 assen
Wel of geen noodzaak om terug te springen naar de centrale stand
Digitale of analoge output; en in dat geval welke soort of grootte (bij analoog: voltage)
Is een veiligheidsschakelaar nodig?